Τεχνο-λογία, λογο-τεχνία

Μήπως είναι η ίδια λέξη διαβασμένη αντίστροφα;


Εδώ και πολλά χρόνια υποστηρίζω την ίδια άποψη: ότι η διάζευξη «είτε τεχνολογία, είτε πνεύμα» είναι απόλυτα λανθασμένη. Το ίδιο και η διάζευξη «τεχνολογία και ποιότητα ζωής». (Γι αυτή, σε άλλο ποστ).

H αντιπαράθεση αυτή ανήκει σε εκείνη την κατηγορία προβλημάτων που οι φιλόσοφοι αποκαλούν ψευδοπροβλήματα. Τα ψευδοπροβλήματα είναι το κατ΄ εξοχήν γνώρισμα των «κουλτουριάρηδων» - δηλαδή των ψευτοδιανοούμενων. Με αυτά τρέφονται, με αυτά ζουν. Οι τεχνητές αντιθέσεις τους πλουτίζουν και τους συντηρούν. Χρειάζονται πάντα κάποιους εξωτερικούς εχθρούς - πότε είναι τα εμπορικά «κυκλώματα», πότε τα media, πότε η τεχνολογία.

Η δαιμονοποίηση της τεχνολογίας είναι δείγμα ανασφάλειας και, τις περισσότερες φορές, άγνοιας. Ο ισχυρισμός ότι η τεχνολογία αντιστρατεύεται το πνεύμα παραβλέπει δύο πολύ βασικές αλήθειες:

α) Η τεχνολογία είναι ένα πνευματικό επίτευγμα. (Για τους κουλτουριάρηδες πνεύμα είναι μόνον η τέχνη - όχι όμως και οι θετικές επιστήμες). Προϋποθέτει φαντασία, ευρηματικότητα, ευφυΐα. Έχω πει ότι ένα μηχάνημα είναι ό,τι και ένα βιβλίο – η υλοποιημένη έμπνευση του δημιουργού του. Ένα μηχάνημα διαβάζεται όπως ένα βιβλίο. Αρκεί να ξέρεις να το διαβάσεις.

β) Η τεχνολογία συνεργάζεται με το πνεύμα και το προεκτείνει από τότε που το πρώτο κάρβουνο ζωγράφισε τις πρώτες τοιχογραφίες στις σπηλιές - και το πρώτο καλέμι πελέκησε τα πρώτα γράμματα. Ακόμα και το ταπεινό μολύβι, τεχνολογικό επίτευγμα είναι.

Θα έλεγα μάλιστα ότι το πνεύμα δεν μπορεί να εκφραστεί χωρίς τεχνολογία. Τι θα ήταν η μουσική χωρίς την τεχνολογία των οργάνων; Για να μην αναφερθώ σε καθαρά «τεχνολογικές» τέχνες, όπως η αρχιτεκτονική, ο κινηματογράφος ή η φωτογραφία. Κάποια δόση τεχνολογίας υπάρχει σε κάθε τέχνη. (Είναι αυτό που οι παλιοί ονόμαζαν εργαστήρι - métier).

Σε πολλές περιπτώσεις δεν ξέρεις που τελειώνει η τέχνη και που αρχίζει η τεχνολογία. Το περίφημο μοναδικό μπλε του Yves Klein International Klein Blue είναι χημεία ή τέχνη;



Οι αντι-τεχνολόγοι έχουν μία πολύ στενή έννοια της τεχνολογίας. Είναι συνήθως η κάθε καινούργια εξέλιξη. Π. χ. η τυπογραφία δεν είναι – πια – ενώ η φωτοσύνθεση «σκοτώνει την ομορφιά του βιβλίου». Αλλά όταν εφευρέθηκε η τυπογραφία και αυτή «σκότωνε την ομορφιά του χειρογράφου».

Κάθε φορά που αλλάζει η τεχνολογία, οι κουλτουριάρηδες της εποχής κραυγάζουν «βοήθεια, πεθαίνει το πνεύμα!» μέχρι να συνηθίσουν και να μάθουν να χρησιμοποιούν τα νέα μέσα. (Συνήθως η επόμενη γενεά...) Έτσι φώναζαν και με τον Γουτεμβέργιο, και τον Nadar (εφευρέτη της φωτογραφικής μηχανής) και τον Meliés (του κινηματογράφου) κλπ. Ο μεγάλος Έλληνας κριτικός Φώτος Πολίτης ακόμα στη δεκαετία του 30, γράφοντας για τα έργα του Charlie Chaplin, ισχυριζόταν πως ο κινηματογράφος ούτε είναι ούτε θα γίνει ποτέ τέχνη.

Η νοοτροπία αυτή είναι απίστευτα στενόμυαλη και συντηρητική. Ο άνθρωπος είναι ζώον τεχνολογικόν, homo technologicus περισσότερο κι από sapiens. Είναι το μόνο πλάσμα που υπάρχει και επιβιώνει χάρη στην τεχνολογία (έχω πει ότι είναι η Δαρβινική του μετάλλαξη). Όλα του τα δημιουργήματα, ακόμα και τα καλλιτεχνικά, είναι ΚΑΙ τεχνολογικά.

Πέρα από το ότι μερικές φορές υπάρχει καθαρή ομορφιά και στην ίδια την τεχνολογία – ακόμα κι όταν δεν είναι μέρος μιας τέχνης. Απλώς, πρέπει να ξέρεις να την διαβάζεις.

______________________________

Ο Yves Klein (1928-1962) είναι αγαπημένος ζωγράφος.

______________________________