Θαύμα; Θαύμα!

Με τον τίτλο "η ιατρική αγγίζει το θαύμα" το Βήμα της 21ης Νοεμβρίου είχε πρωτοσέλιδο άρθρο για μία βιοτεχνολογική ανακάλυψη που χαρακτηρίστηκε ήδη σαν "η εξέλιξη του αιώνα". Επειδή είμαι τελείως άσχετος με το θέμα περιορίζομαι να αντιγράψω το ρεπορτάζ της Θεοδώρας Τσιώλη από την online έκδοση του Βήματος και το παραδίδω προς σχολιασμό.




Λήψη ανθρώπινου δερματικού κυττάρου, εισαγωγή τεσσάρων γονιδίων για επαναπρογραμματισμό του πυρήνα του και... εγένετο επιστημονικό θαύμα. Για την ακρίβεια επίτευγμα, το οποίο χαρακτηρίζεται το μεγαλύτερο που έχει παρατηρηθεί ως τώρα στον τομέα της έρευνας επί των πολυσυζητημένων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, των πολυδύναμων αυτών κυττάρων που σύμφωνα με πολλούς ειδικούς αποτελούν το μέλλον της ιατρικής καθώς υπόσχονται θεραπεία σοβαρών ασθενειών όπως η νόσος του Πάρκινσον, η νόσος Αλτσχάιμερ και ο διαβήτης. Δύο διαφορετικές ομάδες ειδικών- μία από την Ιαπωνία και η δεύτερη από τις ΗΠΑ- αναφέρουν σε χθεσινές δημοσιεύσεις τους στον δικτυακό τόπο έγκριτων επιστημονικών εντύπων- του «Cell» και του «Science» αντιστοίχως- ότι πέτυχαν να δημιουργήσουν κύτταρα με όλες τις ιδιότητες των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, χωρίς να χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν έμβρυα!

Ιατρική και πολιτική

Η εξέλιξη αυτή έχει μεγάλη επιστημονική βαρύτητα- ανοίγει τον δρόμο για θεραπεία νόσων αλλά και για δημιουργία ιστών και οργάνων στο εργαστήριο, τα οποία θα προέρχονται από τα κύτταρα του ίδιου του ασθενούς, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος απόρριψής τους. Την ίδια στιγμή όμως έχει και ειδικό πολιτικό βάρος αφού αναμένεται να βάλει «φρένο» στις επί έτη αντιδράσεις οργανώσεων υπέρ των δικαιωμάτων των εμβρύων αλλά και κυβερνήσεων όπως αυτής του Τζορτζ Μπους η οποία αντιτίθεται επί έτη στην ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για την έρευνα επί των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων.

Το νέο επίτευγμα που γυρίζει πίσω το «ρολόι» των ενηλίκων κυττάρων, χαρίζοντάς τους τις μοναδικές ιδιότητες των κυττάρων των εμβρύων, χαρακτηρίστηκε «ορόσημο» από την επιστημονική κοινότητα. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Ρόμπερτ Λάντσα , της εταιρείας Αdvanced Cell Τechnology που ασχολείται επί έτη με την εξαγωγή βλαστικών κυττάρων από κλωνοποιημένα ανθρώπινα έμβρυα, έκανε λόγο για έρευνα που μοιάζει με το «να μαθαίνει κάποιος πώς να μετατρέπει το μολύβι σε χρυσάφι» και παρομοίασε τα νέα αποτελέσματα με την πρώτη πτήση των αδελφών Ράιτ, εφεύρεση που άνοιξε νέους ορίζοντες στην ανθρωπότητα.

Ως τώρα πιστευόταν πως μόνο τα κύτταρα που λαμβάνονται από έμβρυα έχουν την απεριόριστη δυνατότητα να μετατραπούν σε έναν από τους 220 τύπους κυττάρου του ανθρώπινου οργανισμού.

Σήμερα οι ερευνητές απέδειξαν ότι αυτό μπορεί να συμβεί και με τη χρήση ενηλίκων κυττάρων. Η ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Κιότο στην Ιαπωνία χρησιμοποίησε τέσσερα γονίδια τα οποία και εισήγαγε σε ενήλικους ανθρώπινους ινοβλάστες- δερματικά κύτταρα τα οποία είναι εύκολα στη λήψη και στην καλλιέργειά τους στο εργαστήριο- προκειμένου να τους μετατρέψει σε πολυδύναμα κύτταρα. Τα γονίδια που χρησιμοποιήθηκαν ήταν γνωστό έπειτα από πλήθος πειραμάτων ότι μπορούν να δώσουν χαρακτηριστικά εμβρυϊκών κυττάρων στα ενήλικα κύτταρα καθώς διαθέτουν την ικανότητα να «ανοίγουν» και να «κλείνουν» τον διακόπτη άλλων γονιδίων. Τα κύτταρα που προέκυψαν είχαν ιδιότητες παρόμοιες με εκείνων των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων και μάλιστα οι ερευνητές πέτυχαν στη συνέχεια να τα μετατρέψουν σε διαφορετικούς τύπους κυττάρων του οργανισμού και συγκεκριμένα σε καρδιακά, νευρικά, μυϊκά, κύτταρα του λιπώδους ιστού και του χόνδρου. Οι ιάπωνες ερευνητές έλαβαν τα δερματικά κύτταρα τα οποία και υπέβαλαν σε επαναπρογραμματισμό από το πρόσωπο 36χρονης γυναίκας.

Η αμερικανική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν - Μάντισον πέτυχε το ίδιο αποτέλεσμα, χρησιμοποιώντας ελαφρώς διαφορετικό συνδυασμό γονιδίων. Οι ειδικοί δημιούργησαν οκτώ νέες σειρές βλαστικών κυττάρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην έρευνα. Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δερματικά κύτταρα που ελήφθησαν από την ακροποσθία νεογέννητου βρέφους.

Παρά τα αισιόδοξα αυτά αποτελέσματα οι ίδιοι οι ερευνητές προειδοποιούν ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες προκειμένου να τελειοποιηθεί η τεχνική και να επιβεβαιωθεί η ασφάλειά της. Και αυτό διότι και στα δύο πειράματα έχουν μέχρι στιγμής χρησιμοποιηθεί ιοί για την εισαγωγή του νέου υλικού εντός των κυττάρων, πράγμα που ίσως να δημιουργεί αμφιβολίες για την ασφάλειά τους.

Νέες προοπτικές

Σε κάθε περίπτωση- όπως ανέφερε ο επικεφαλής της αμερικανικής ομάδας καθηγητής Τζέιμς Τόμσον, πρωτοπόρος του πεδίου των βλαστικών κυττάρων, ο πρώτος επιστήμονας που το 1998 απομόνωσε ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα- ένα νέο πεδίο ανοίγει στην έρευνα του συγκεκριμένου τομέα. «Τα κύτταρα που παρήχθησαν κάνουν όλα όσα κάνουν και τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα. Θα αλλάξουν εντελώς το πεδίο της έρευνας». Από την πλευρά του ο δρ Σίνγια Γιαμανάκα, επικεφαλής της δεύτερης ερευνητικής ομάδας, τόνισε ότι «τα κύτταρα αυτά αναμένεται να είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα στην κατανόηση των μηχανισμών ασθενειών και στον έλεγχο για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των φαρμάκων».

Οι ταυτόχρονες δημοσιεύσεις αποτελούν το... κόψιμο του νήματος σε έναν αγώνα δρόμου που είχαν αποδυθεί επί χρόνια οι ερευνητές στις δύο ηπείρους σχετικά με τη δημιουργία «ηθικών εμβρυϊκών» βλαστικών κυττάρων. Ο αγώνας αυτός είχε φθάσει σχεδόν στο τέρμα του πριν από περίπου πέντε μήνες- για την ακρίβεια τον περασμένο Ιούνιο όταν η ομάδα του Γιαμανάκα ανακοίνωσε ότι δημιούργησε κύτταρα ποντικών τα οποία διέθεταν ίδιες ιδιότητες με τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα. Οι νέες μελέτες αποδεικνύουν τώρα ότι η ίδια διαδικασία μπορεί να εφαρμοστεί και σε ανθρώπινα κύτταρα. Ως φαίνεται όμως ο πραγματικός αγώνας για τη χρήση της τεχνικής στους ασθενείς μόλις άρχισε!